Czy wiesz, że armaniak jest najstarszą destylowaną brandy na świecie? Wyborna francuska eau-de-vie, ceniona jest nie tylko przez Francuzów, ale również przez wszystkich koneserów doskonałych winiaków. Dlaczego warto sięgnąć właśnie po armaniak i w jaki sposób delektować się jego smakiem?
Armaniak (lub Armagnac) – co to za alkohol?
Armaniak to nic innego jak brandy, która wywodzi się z konkretnego regionu Francji. Tak jak koniak produkowany jest w Cognac, tak kolebką armaniaku jest region o nazwie Armagnac. Proste? Choć w Polsce armagnac jest trunkiem mniej znanym, w swoim kraju jest bardzo ceniony. Przez Francuzów brandy pochodząca z regionu Armagnac uznawana jest za jedną z najlepszych eau-de-vie, wyróżniającą się bogactwem i złożonością aromatów i długim finiszem.
Gdzie i z czego powstaje armaniak?
Jak wspomnieliśmy wcześniej, armagnac to brandy, czyli popularny winiak (wysokoprocentowy alkohol na bazie wina) produkowany tylko i wyłącznie w jednym miejscu we Francji – Armagnac. To region zlokalizowany w Gaskonii, w samym centrum południowo-zachodniej Francji. Winnice skoncentrowane są w trzech apelacjach: Bas-Armagnac, Armagnac-Ténarèze i Haut-Armagnac, które łącznie zajmują 15 000 hektarów.
Armagnac, zlokalizowany między Oceanem Atlantyckim a Pirenejami, jest obszarem o unikalnym klimacie – ciepłym, z dużą ilością dni słonecznych, a także obfitymi opadami w sezonie zimowym. Optymalne warunki wegetacyjne w połączeniu z wyjątkową glebą, z dużą ilością wapna, gliny i piasku, tworzy idealne warunki do uprawy białych winogron, z których wytwarzany jest armagnac.
Na wyjątkowość armaniaku wpływa nie tylko miejsce uprawy, ale również wykorzystywane gatunki winorośli. Obecnie do produkcji francuskiego winiaku dopuszczonych jest aż 10 odmian winogron.
Większość trunków wytwarzanych jest z czterech popularnych odmian: Ugni Blanc, Baco, Colombard i Folle Blanche. Najpopularniejszą i najpowszechniejszą jest Ugni Blanc, która obecnie zajmuje niemal 70% powierzchni upraw. Następną na liście popularności jest hybrydowa odmiana Baco. Pozostałe dwie, uznawane za bardziej delikatne i trudniejsze w uprawie, sadzone są rzadziej.
Jak wytwarzany jest armagnac ?
Cały proces produkcji rozpoczyna się oczywiście od zbioru różnych odmian winogron, z których (w wyniku procesu fermentacji bez dodatku siarczku) wytwarzane jest białe wino o określonym stopniu kwasowości i zawartości alkoholu w okolicach 12%. Potem wino to jest destylowane w alembikach kolumnowych, a następnie dojrzewa w dębowych beczkach. W procesie dojrzewania eau de vie nabiera złożonego aromatu, co stanowi esencję unikalnego smaku armagnac. Na koniec, destylaty z różnych beczek są mieszane, aby uzyskać pożądany profil aromatyczny i smakowy, a gotowy produkt jest rozlewany i przygotowywany do sprzedaży.
Warto dodać, że podobnie jak w innych francuskich luksusowych alkoholach, produkcja winiaku z Armagnac jest ścisłe regulowana i kontrolowana. Odbywa się pod uważnym okiem Krajowego Biura Interprofessionnel de l’Armagnac (BNIA), które egzekwuje przestrzeganie rygorystycznych przepisów. To właśnie BNIA jest strażnikiem jakości tego alkoholu, dbając o to, by każda partia spełniała ustalone normy jakościowe.
Armaniak a koniak – czym się różnią te alkohole?
Czy armagniac to koniak? Nie. Z uwagi na to, że oba rodzaje brandy wytwarzane są we Francji, armagnac bardzo często porównywany jest z koniakiem. Oba trunki wytwarzane są we Francji i oba zaczerpnęły swoją nazwę z regionu, w którym zostały wyprodukowane. Zarówno armagnac, jak i koniak wytwarzane są z winogron, które leżakowane są w dębowych beczkach. Jednak na tym podobieństwa się kończą, a zaczynają różnice, które wynikają nie tylko z innego miejsca uprawy, innego gatunku winogron, ale również sposobu produkcji, w tym metody destylacji, technik starzenia i efektu, czyli smaku, jaki powstaje w wyniku tych zabiegów.
Do tych najbardziej rozpoznawalnych i wyraźnych różnic między koniakiem i armaniakiem należą:
- Metoda destylacji: Armagnac jest produkowany przez jednokrotną destylację w alembiku ciągłym, co daje mu bogatszy i bardziej złożony smak. Natomiast koniak przechodzi przez proces podwójnej destylacji, co skutkuje delikatniejszym i bardziej wyrafinowanym profilem smakowym.
- Rodzaje i pochodzenie dębu do beczek: Armagnac może dojrzewać w beczkach z różnych rodzajów dębu. Z kolei koniak dojrzewa wyłącznie w beczkach z dębu pochodzącego z lasów Limousin i Tronçais.
- Rodzaje używanych winogron: Do produkcji armagnacu używa się mieszanki różnych odmian białych winogron, takich jak Baco, Folle Blanche, Ugni Blanc i Colombard. W przypadku koniaku dominuje głównie Ugni Blanc, z niewielkim dodatkiem Folle Blanche i Colombard.
- Tereny uprawy i gleba: Terroir w regionie Armagnac charakteryzuje się głównie piaszczystą glebą, co wpływa na specyficzny charakter tego destylatu. Natomiast w regionie Cognac gleba jest głównie wapienna, co przekłada się na inne cechy smakowe.
- Zawartość alkoholu i oznakowanie roczników: Armagnac często ma wyższą zawartość alkoholu (ok. 46-48% ABV) i jest zazwyczaj oznaczany według rocznika. W przeciwieństwie do tego koniak jest zwykle rozcieńczany do 40% ABV, a większość produktów to mieszanki bez wskazania konkretnego rocznika.
Jak wybrać dobry armaniak? Oznaczenie na etykietach.
Podstawowym źródłem informacji na temat armaniaku jest jego etykieta, na której znajdziemy wiele istotnych informacji, takich jak destylarnia, czyli producent, apelacja oraz czas, w jakim armaniak leżakował w dębowej beczce. Czas starzenia to kluczowy element, który wpływa na ostateczny smak i złożoność aromatów. Dlatego warto wiedzieć, czego możemy spodziewać się po oznaczeniach na etykiecie i jakich oznaczeń na niej szukać. Stojąc przed sklepową półką lub poszukując w sklepie internetowym, możemy znaleźć armaniaki o następujących oznaczeniach:
VS lub 3 étoiles (***)
Najmłodsza kategoria Armagnac, znana jako VS lub 3 étoiles, obejmuje trunki starzone od 1 do 3 lat. Armaniaki z tej grupy wyróżniają się świeżymi aromatami, w których dominują nuty owocowe i pewna łagodność w smaku. Są idealne do spożywania w wersji czystej, z lodem, w koktajlach, czy jako dodatek smakowy do potraw.
VSOP
Armagnac VSOP to trunek, który leżakował w dębowych beczkach co najmniej 4 lata. Charakteryzuje się on wyważonymi aromatami dojrzałych owoców, nutami drewna i przypraw. W smaku jest delikatny, z lekką strukturą, dającą poczucie miękkości i długim finiszem. Podaje się go najczęściej z kostkami lodu lub w koktajlach, ale również świetnie smakuje w czystej formie, szczególnie w połączeniu z foie gras lub niebieskimi serami, jak Fourme d’Ambert czy Roquefort.
Hors d’Age i XO
W tej kategorii minimalny wiek najmłodszej eaux-de-vie to 10 lat, choć zazwyczaj są one znacznie starsze. Armagnac XO oferuje bogaty bukiet aromatów z nutami suszonych owoców (śliwek, moreli, skórki pomarańczowej), delikatnego drewna, a czasem także ciepłych nut ciast i przypraw. W smaku jest zrównoważony, z dobrą długością i kontrolowanym ciepłem. To wysokiej jakości destylat, który najlepiej smakuje w czystej formie, podczas posiłku, z deserem lub jako towarzysz cygara.
Jak pić armaniak?
To, w jaki sposób będziemy delektować się smakiem armaniaku, w dużej mierze zależy od tego, ile czasu leżał w dębowej beczce. Niektóre armaniaki idealnie nadają się do picia z lodem czy w koktajlach, inne natomiast powinny być spożywane wyłącznie w wersji czystej.
Francuzi piją armagnac głównie jako aperitif, czyli trunek kosztowany po obfitym posiłku – obiedzie czy też wystawnej kolacji.
W wersji czystej (XO):
- Klasyczna postać armaniaku podawana jest bez lodu, o temperaturze pokojowej.
- Do serwowania w tej formie wykorzystuje się klasyczny kieliszek typu tulipan, z lekko zamkniętą czaszą, aby można było skoncentrować aromaty.
- Zaleca się, aby otworzyć butelkę 20 minut przed rozlaniem trunku do kieliszka, aby uwolnić aromaty.
- Armaniak kosztujemy małymi łykami, delektując się aromatem i wyczuwając wszystkie złożone nuty – od owocowych, kwiatowych, drzewnych, po pikantne, czekoladowe czy przypominające suszoną śliwkę.
Z lodem i w koktajlach:
Jeżeli wolisz pić alkohol w wersji bardziej rozcieńczonej, nic nie stoi na przeszkodzie, aby połączyć go z kilkoma kostkami lodu lub dodać do innych niegazowanych alkoholi i pić jako „long drink”.
Do koktajli najlepiej wybierać „młode” winiaki, do których można wrzucić kilka kostek lodu, wodę gazowaną, tonik lub zmiksować w smacznym koktajlu.
Z czym łączyć armagnac?
Młodsze alkohole, jak VS. i VSOP., są doskonałym uzupełnieniem dla lekkich i wyrafinowanych przekąsek. Pasują wyśmienicie do delikatnie wędzonego łososia i ekskluzywnego kawioru, a także świetnie współgrają z różnorodnymi wędlinami. Na deser idealnie komplementują takie słodkości jak orzeźwiająca tarta cytrynowa.
Z kolei starsze roczniki Armagnac, takie jak XO. i Hôrs d’Age, to trunki o głębszym i bardziej złożonym smaku, co sprawia, że są one wspaniałym towarzyszem bardziej wyrazistych potraw. Doskonale harmonizują z bogatymi smakami, takimi jak pieczona kaczka, a ich intensywność świetnie równoważy słodycz musu czekoladowego czy tradycyjnego ciasta szwarcwaldzkiego.
